Artea

Bada Tahúres Zúrdos musika taldearen abesti berezi bat. Aurora Beltran abeslariaren ahotsak  erabat probokatuko zaitu urdin kolorearekin Azul deritzon abestian. Liluragarria da koloreek ikusmena eskatzen  duten arren, aipatutako abestiak entzumena nola konkistatzen duen kolore bati kantatuz. Belarrietatik bihotzera zuzentzen da Beltran urdin kolorearen poetikan kateatuz. Ez dakit abestia entzun eta gero liberatua sentitzen den bat edo, aldiz, urdinarekin zeharo hiltzatuta: nire ama hain da urdina dio letrak. Sukarra urdina da, nire ilea urdina da, nire hegoak, delirioa, nire ahotsa, garuna urdinak dira, hotza ere urdina da… Azul abestiaren letrak arte piktorikotik ere edaten du momentu batean: “Nire arropa eta bizitza margotu ditut koadro urdin batean”.

Artean murgilduz gero, berehala datorzkigu urdinarekin Picassoren lan goiztiarrak. Historialariek bere bizitza etapetan sailkatzen dutenean “Garai urdina” etiketarekin antolatzen dute aro bat. Bizitzako garai (urdin) eta triste batean zegoen orduan Malagako pintorea; artearen frekuentzian aurkitzen zen jada, baina aldi berean gaztetasunaren sentimendu bortitzei ihes egin ezinik. Aurora Beltranekin bat letorke Picasso “hotza urdina da” dionean. Urdinaren etapan kolore honen hoztasuna erabili nahi izan baitzuen Picassok bizi zituen beldurrak eta nahigabeak irudikatzeko. Dena urdinez zipriztintzen zuen eta bere garai honetako koadroek oso atmosfera berezia dute ondoren etorriko zen kubismoaren zantzuak bereizi ezin direla.

Kolore urdina tristeziarekin lotu dezakegula erakusten digu Picassok baina –eta hemen dator kontraesana- baita poztasunarekin ere. Gogora dezagun bestela “La joie de vivre” izenburua daraman koadroa. Bizipoza margotuta geratzen den Picassoren koadroan, kolore urdina horiarekin nabarmentzen da. Bizipoza urdina da, esatera behartuta legoke horrela Aurora Beltran bere abestian. Bizitza hiltzen duen zerbaitetik urruti geratuko litzateke hala urdina. Are gehiago, sormenaren kolore bezela ikusiko genuke. Hona hemen kolore honek nola korapilatzen gaituen bizipoza, delirioa, hotza, tristezia, edota aldi berean, bizitzarekin. Ideia hauek zerbait argi uzten dute. Alegia, koloreei ematen diegun esanahia erabat arbitrarioa dela. Koloreek ez dute berezko esanahirik, guk askatasunetik ematen dizkiegunak baino. Urdina orain izan daiteke feminitatea sinbolizatu dezakeen kolorea, ondoren maitasuna irudikatuko duena eta berandu baino lehen sufrimentuaren islada izango dena.

Koloreak erabiltzen dituen arteak amestera garamatza, arteak elikatu egiten gaitu, arteak bizirik sentirarazten du bat. Bere lenguaia, baina, arbitrarioa dela pentsatzeak absurdoaren parez-pare jartzen du bat. Handia dena txiki bilakatzen du nahi gabe. Horregatik, Beltranen abestiari jarraituz, hegoak edo garuna urdinak direla esatera eramaten gaituen ideia sorkuntza hutsa dela konturako gara, olatuak eramango duen hondarrezko gaztelua eraikitzea bezala. Berdin izan lirateke arrosak edo naranjak. Sorkuntza sinboliko hori liluragarria dela ez dago zalantzarik. Dudarik gabe, artearen mundura gonbidatu zintuen pertsona ezagutzea ere beste sorkuntza itzela den bezala. Zeren artea maite duen orok miresten du edertasunaren mundu horretara bultzatu zuen persona, dela unibertso horri buruz pasioz hitz egiten ziolako, dela obra ezagunen berri eman zionean astinduta sentitu zelako. Horregatik, edertasunarekiko sentsibilitatea piztu zizun pertsona zure memoriatik ezabatzea ezinezkoa da. Baina pertsona hori topatu izana, artearen sinboloen moduan, zerbait arbitrarioa al da? Absurdoa? Beste norbait izan zitekeen era beretsuan? Agian, zergatik ez, nahiago duzu honen beste irakurketa bat, hain zuzen, horrelako obrekiko sentitzen duzun zirrara patuak eman zizula. Zoragarria da pentsatzen jarrita, liluratzen zaituen koadro batek zu hunkitzeko egin duen bidaia luzeaz jabetzea. Gertakizun kate hori arbitrarioa edo absurdoa iruditu dakizuke, baita patuak idatzitakoa dela edo Jainkoak erabaki zuela. 

Zein koloreetakoa da artea? Beltranek urdina dela esango luke, agian. Bere ahotsak Azul abestian badu indarra, errebeldia eta sentsibilitatea. Artearen osagaia ezinbestekoak dira denak. Osagai hauek, ordea, zein kolore ematen duten batek daki. Bere kantak, baina, ez al zintuzke berdin harrapatuko adibidez gorri kolorearekin? Edo berdearekin? Sorkuntza kate amaigabe baten aurrean gaude eta joku horretan parte hartzen baduzu, konturatu gabe arteak bere korrontean irentsiko zaitu: artea ez da zurea izango, zu izango zara artearena. Bere berriemaile moduan hasiz gero Jainko txiki bat bezala sentiaraziko zaitu. Horrela agian, nork daki, zu egun batean beste Jainko handi baten esku geldituko zara eta norbaiti artearen min hori sentitzeko azala prestatuko diozu. Jainko txikiak eta Jainko handiak honela bat egingo duzue dantza berean. Orduan norbaiten memorian eta bihotzean itsatsita geratuko zara betiko. Honela, testigu bat esku batetik bestera pasatzea bezala, gezurren egien konplize bilakatuta, artea piztu zizun pertsona ekarriko duzu pentsamendura esker onez, nik orain bezala.   

Argazkia: Henri Cartier-Bresson.